PIPET (Pipette)
I. Pipet (Pipette) là gì?
Pipet là một ống hút – dụng cụ trong phòng thí nghiệm được sử dụng phổ biến ở các lĩnh vực hóa sinh, y học… nhằm vận chuyển một thể tích chất lỏng có thể đo được để phục vụ cho quá trình thực hiện phản ứng. Pipet có rất nhiều mẫu mã, kiểu dáng cũng như độ chính xác khác nhau tùy vào mục đích sử dụng. Do vậy, hiện nay trên thị trường có rất nhiều loại pipet nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng của người tiêu dùng.
II. Các loại pipet (Pipette)
Có nhiều cách phân loại pipet: dựa vào vật liệu pipet, ứng dụng pipet… Tuy nhiên, hiện nay có 4 loại pipet được sử dụng phổ biến trong phòng thí nghiệm:
1. Pipet pasteur (pipet nhỏ giọt)
Pipet Pasteur được làm bằng thủy tinh (hoặc nhựa) với đầu hút được hàn kín lại bằng nhiệt, không chia độ hoặc hiệu chuẩn cho bất kỳ một thể tích nào và được sử dụng để truyền một lượng nhỏ dung dịch. Với độ chính xác không cao, pipet Pasteur hay còn gọi là pipet nhỏ giọt thường được sử dụng trong phòng thí nghiệm sinh học hơn là hóa học.
Cách sử dụng: Cần bẻ gãy phần đầu bị hàn kín lại này bằng kẹp để đảm bảo an toàn. Sau đó nối pipet này với quả bóp cao su hoặc trợ pipet để sử dụng. Bóp trước một lực nhỏ ở phần đầu cao su hoặc trợ pipet sau đó nhúng vào dung dịch cần hút, thả tay ra để hút dung dịch lên. Lưu ý trong quá trình sử dụng, pipet luôn giữ ở tư thế thẳng đứng, nếu có bọt khí phải thả hết bọt khí ra trước nhằm hạn chế sự sai số. Nếu muốn hủy bỏ pipet khi đã dùng xong, cần tiến hành sấy khử trùng. Có thể tái sử dụng bằng cách rửa sạch, dùng nhiệt để hàn kín lại đầu pipet.
2. Pipet thể tích ( pipet định mức/ pipet bầu)
Pipet thể tích được sử dụng để nghiên cứu các tính chất hóa học cũng như phân tích các phản ứng. Pipet thể tích được sử dụng rộng rãi ở các trường đại học, phòng thí nghiệm chuyên nghiệp. Với độ chính xác cao, pipet thể tích có thể lấy chính xác 4 chữ số thập phân. Bên cạnh đó, với thiết kế đa dạng, nhiều kích cỡ (thể tích 10, 25 và 50 mL…), pipet thể tích cho phép các nhà nghiên cứu có thể đo thể tích của dung dịch gốc đậm đặc.
Gồm các bước sau:
- Tráng pipet hai hoặc ba lần bằng chất lỏng bạn muốn chuyển. Thực hiện bằng cách hút một lượng nhỏ chất lỏng vào pipet, xoay ngang pipet và xoay để chất lỏng tiếp xúc với toàn bộ bề mặt bên trong của pipet.
- Bóp quả bóp cao su đặt trên đầu pipet.
- Đặt phần cuối của pipet xuống dưới bề mặt của chất lỏng cần chuyển và nhẹ nhàng thả bầu ra. Chất lỏng phải được hút vào pipet. Để chất lỏng dâng lên trên vạch ghi trên pipet .
- Nhanh chóng lấy quả bóp cao su ra khỏi pipet và dùng ngón trỏ phải bịt lỗ hở .
- Lấy pipet ra khỏi chất lỏng và lau sạch các giọt nhỏ trên mặt của pipet.
- Nhẹ nhàng thả con dấu bằng ngón tay của bạn và để chất lỏng chảy ra cho đến khi mực chất lỏng chạm đến vạch ghi .
- Chạm pipet vào bề mặt chất lỏng hoặc thành bình chứa để loại bỏ các giọt từng phần còn bám trên pipet.
- Đặt đầu pipet vào bình nhận và lấy ngón tay ra để chất lỏng chảy ra. Chạm pipet một lần vào thành bình. Sẽ có một lượng nhỏ chất lỏng trong đầu mút . Hầu hết các đường ống được hiệu chuẩn để tính lượng chất lỏng này.
- Rửa sạch pipet bằng nước để làm sạch nó.
3. Pipet chia độ
Pipet chia vạch hay pipet chia độ là ống dài có dãy vạch mức với các thể tích khác nhau đã hiệu chuẩn. Loại pipet này cần nguồn chân không. Ban đầu, người ta phải dùng miệng để hút. Một số loại pipet có hai bầu nằm giữa miệng hút và vạch mức dung dịch để đảm bảo an toàn cho người dùng. Tuy nhiên, pipet chia độ có độ chính xác kém hơn so với pipet định mức.
- Dùng miệng tạo lực hút (phương pháp này không an toàn)
- Một động cơ đẩy thủ công được điều chỉnh bằng cách xoay bánh xe bằng ngón cái
- Một động cơ đẩy thủ công khác được điều chỉnh bằng cách bóp bóng đèn
- Một chân vịt tự động được điều chỉnh bằng cách nhấn nút và chuyển đổi công tắc
- Một động cơ đẩy tự động được điều chỉnh bằng cách kéo và giải phóng các kích hoạt
* Lưu ý: Không sử dụng pipet này bằng cách dùng miệng hút các chất là axit mạnh, muối thủy ngân, bazo, amoniac, KCN
4. Micropipette
Micropipette là dụng cụ dùng để hút xả một lượng mẫu chính xác từ nơi này đến nơi khác và thường được sử dụng trong các phòng thí nghiệm hóa, sinh, hóa lý… Hiện nay có nhiều nhiều hãng sản xuất Micropipette với thể tích khác nhau như: Eppendorf, Gilson, Mettler Toledo, Biologix…
Micropipette cho kết quả đo với độ chính xác rất cao. Nó hoạt động bằng cách tạo ra một khoảng chân không ở phía trên khoang giữ chất lỏng (khi piston di chuyển lên trên – hút vào, chất lỏng xung quanh tube di chuyển vào khoảng chân không này) và được xả ra để phân phối chất lỏng.
Có nhiều khoảng thể tích xác định tùy thuộc vào nhu cầu và từng thí nghiệm, từ micropipet một kênh đến micropipet nhiều kênh. Micropipette được phân loại dựa vào nguyên tắc làm việc (micropipette chuyển vị không khí, micropipette có độ dịch chuyển tích cực); cơ chế hoạt động (micropipette cơ học, micropipette điện tử); số kênh (một kênh, đa kênh); khối lượng/ công suất (micropipette âm lượng cố định, micropipette âm lượng thay đổi)
- Chọn micropipet phù hợp với phạm vi thể tích và gắn đúng tip.
- Cài đặt thể tích được hút bằng cách quay số.
- Thực hành đẩy piston để tìm hai nấc “dừng”.
- Đẩy piston đến nấc dừng đầu tiên, sau đó đặt đầu tip của micropipet vào trong dung dịch và hút dung dịch vào đầu tip.
- Đặt micropipet vào eppendorf (tube) và đẩy piston hoàn toàn đến vị trí nấc dừng thứ hai để đảm bảo rằng tất cả các dung dịch được đẩy ra khỏi đầu tip.
- Đẩy đầu tip để bỏ đi bằng cách sử dụng nút đẩy (ejector) phía sau micropipet.
*Lưu ý: Micropipet nên được hiệu chuẩn thường xuyên – ít nhất 3-6 tháng một lần, nên lau pipet với cồn 70% trước khi sử dụng và không bao giờ được dốc ngược pipet đang cắm đầu tip mà có dịch bên trong…
Ngoài những loại pipet vừa được liệt kê ở trên, thì hiện nay trên thị trường còn có một số loại pipet khác như: pipet bán tự động, pipet tự động hoàn toàn, pipet xả hết áp suất dư…
III. Pipet được sử dụng trong các lĩnh vực
- Trong nha khoa
Pipet được sử dụng thường xuyên trong việc kiểm tra nha khoa định kỳ hoặc thậm chí là các quy trình phục hồi răng. Đây là dụng cụ vô cùng quan trọng và cần thiết đối với nha sĩ vì nó cho phép họ kiểm soát để đo lường chính xác và phân phối lượng chất lỏng hoặc gel cụ thể trong quá trình phẫu thuật nha khoa. Pipet được sử dụng trong một loạt các quy trình sau, gồm:
– Lấp đầy lỗ sâu răng
– Thực hiện ống tủy
– Làm răng giả
Pipet giúp duy trì một môi trường vô trùng và an toàn cho bệnh nhân đang làm thủ thuật nha khoa. Ví dụ, trong một thủ thuật tinh vi như lấy tủy răng, các mô nhạy cảm và dây thần kinh bị lộ ra ngoài, pipet giúp nha sĩ thực hiện các ứng dụng chính xác cho những khu vực nhạy cảm như vậy và giữ cho chúng không bị nhiễm vi khuẩn và ô nhiễm bên ngoài. Ngoài ra, khi cần kiểm tra và nghiên cứu sâu hơn cho mục đích nghiên cứu hoặc chăm sóc bệnh nhân, nha sĩ cũng sẽ sử dụng pipet trong phòng thí nghiệm của họ.
Các loại pipet thường được sử dụng trong nha khoa như là: pipet dùng một lần, pipet chia độ, pipet một kênh, pipet đa kênh…
- Trong hóa lý, hóa sinh, sinh học
- Phương tiện đo lường và pha chế, thuốc thử và nuôi cấy tế bào trong các thí nghiệm sinh học và thí nghiệm trong phòng thí nghiệm.
- Đo lường và phân phối chất đệm và enzyme trong phương pháp PCR trong lĩnh vực công nghệ sinh học.
- Đo lường và pha chế các dung môi hữu cơ trong chiết xuất axit nucleic. Thu thập DNA và dịch vi khuẩn trong các thí nghiệm thuộc lĩnh vực công nghệ sinh học.
- Pha loãng dung dịch đệm và pha loãng mẫu để điều chỉnh pH.
- Trong y học
Pipet được sử dụng trong việc chuẩn bị các mẫu máu, thu thập và phân phối huyết thanh và huyết tương.
IV. Lưu ý khi sử dụng pipet trong phòng thí nghiệm
- Luôn làm việc trong khu vực thích hợp, tủ an toàn sinh học, tủ hút, … cho loại pipet bạn sử dụng.
- Không bao giờ được dùng miệng để vận hành pipet.
- Luôn thận trọng khi gắn đầu hút hoặc pipet (đặc biệt là thủy tinh) vào dụng cụ trợ giúp pipet.
- Không bao giờ cầm dụng cụ hỗ trợ pipet hoặc dụng cụ hút pipet của bạn lộn ngược khi đã đặt pipet hoặc đầu tip đã qua sử dụng.
Tìm hiểu thêm về các dụng cụ thiết yếu khác trong phòng thí nghiệm tại đây