Thuật ngữ được sử dụng phổ biến trong ngành thức ăn chăn nuôi
Chi phí lớn nhất của một doanh nghiệp sản xuất chăn nuôi là hóa đơn thức ăn chăn nuôi. Để giữ chi phí này ở mức thấp, người ta phải cung cấp lượng thức ăn phù hợp cho động vật. Cho ăn quá nhiều là lãng phí. Cho ăn thiếu sẽ làm giảm năng suất vật nuôi. Do đó, thức ăn và dinh dưỡng hợp lý cho động vật là rất quan trọng đối với lợi nhuận của doanh nghiệp chăn nuôi.
Mục đích của bài viết này như một tài liệu tham khảo và tài nguyên giáo dục cho những người quan tâm đến thức ăn chăn nuôi và dinh dưỡng. Mục tiêu chính là liệt kê các thuật ngữ phổ biến được sử dụng khi thảo luận về thức ăn chăn nuôi để người ta có thể hiểu rõ hơn khi tham khảo ý kiến của nhân viên Khuyến nông, người bán thức ăn chăn nuôi, chuyên gia dinh dưỡng động vật, bác sĩ thú y, quản lý phòng thí nghiệm thức ăn chăn nuôi và các chuyên gia khác trong ngành. Danh sách này cũng sẽ hữu ích khi đọc các bài báo về thức ăn chăn nuôi và dinh dưỡng, báo cáo phân tích thức ăn chăn nuôi.
Acid Detergent Fiber (ADF):
Thành phần xơ đại diện cho phần chất xơ ít tiêu hóa nhất của thức ăn xanh hoặc thức ăn thô khác. Phần thức ăn thô xanh rất khó tiêu hóa này bao gồm lignin, cellulose, silica và các dạng nitơ không hòa tan nhưng không phải hemicellulose. Thức ăn thô xanh có ADF cao hơn có năng lượng tiêu hóa thấp hơn so với thức ăn thô xanh có ADF thấp hơn, điều đó có nghĩa là khi mức ADF tăng lên, mức năng lượng tiêu hóa sẽ giảm. Trong quá trình phân tích trong phòng thí nghiệm, ADF là phần cặn còn lại sau khi đun sôi mẫu thức ăn thô xanh trong dung dịch tẩy axit. ADF thường được sử dụng để tính tỷ lệ tiêu hóa, tổng chất dinh dưỡng tiêu hóa (TDN) và/hoặc năng lượng thực cho tiết sữa (NEl).\
Acid Detergent Insoluble Crude Protein (ADICP) or Acid Detergent Fiber-Crude Protein (ADFCP):
Tạm dịch, Protein thô không hòa tan trong chất tẩy axit (ADICP) hoặc Protein thô dạng sợi có chất tẩy rửa axit (ADFCP): Là phần protein không hòa tan còn lại trong chất xơ có chất tẩy rửa axit của mẫu thức ăn chăn nuôi. ADICP thoát khỏi sự phân hủy dạ cỏ và đại diện cho phần protein không thể phân hủy và do đó không có sẵn cho động vật. Nó cũng chứa bất kỳ loại protein nào bị hư hỏng do nhiệt có thể do đun nóng trong quá trình bảo quản hoặc chế biến. Trong trường hợp này, một phần protein phản ứng với carbohydrate (chất xơ) để tạo thành một phức hợp khó tiêu hóa, khiến nó không thể tiêu hóa được. Thông số này cũng được báo cáo là protein không hòa tan trong chất tẩy axit (ADIP), nitơ không hòa tan trong chất tẩy axit (ADIN) hoặc protein sợi tẩy axit (ADFP).
Aflatoxin:
Sự phát triển của nấm hoặc mốc trong (hoặc trên) thực phẩm và thức ăn chăn nuôi có thể dẫn đến việc sản xuất nhiều loại chất sinh hóa độc hại khác nhau. Thuật ngữ aflatoxin dùng để chỉ một nhóm độc tố nấm mốc được tạo ra bởi một số loài thuộc chi Aspergillus. Có bốn aflatoxin chính có tên là B1, B2, G1, G2 cộng với hai sản phẩm phụ, được tạo ra trong quá trình trao đổi chất, được gọi là M1 và M2.
Sự phát triển của nấm (hoặc nấm mốc) và nhiễm aflatoxin là hậu quả của sự tương tác giữa nấm, vật chủ (thực phẩm hoặc thức ăn chăn nuôi) và môi trường. Trên cây trồng đứng, nhiễm aflatoxin của đậu phộng và ngô xảy ra phổ biến bởi nhiệt độ cao, điều kiện khô hạn kéo dài và hoạt động của côn trùng cao, ngoài ra, sau thu hoạch trên ngô và đậu phộng cũng có thể nhiễm aflatoxin, nguyên nhân là do hàm lượng nước cao hơn, nhiệt độ ấm và độ ẩm cao. Thức ăn thô xanh thường không được phân tích để tìm aflatoxin nhưng trong một số trường hợp (ví dụ: ngô hoặc lúa miến ủ chua có nguy cơ bị nhiễm) thì cần thực hiện phân tích kiểm tra aflatoxin.
Sự hiện diện của aflatoxin trong thức ăn chăn nuôi, thức ăn thô xanh và thực phẩm là một yếu tố ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng và có liên quan đến các bệnh khác nhau ở gia súc, vật nuôi và con người, được gọi chung là aflatoxicosis (bệnh aflatoxin). Aflatoxicosis chủ yếu xảy ra ở gan, bao gồm tổn thương gan. Ngoài ra, còn làm giảm hiệu suất sinh sản, giảm sản xuất sữa hoặc trứng, chết phôi, quái thai (dị tật bẩm sinh), khối u và chức năng hệ thống miễn dịch bị suy giảm ngay cả nhiễm aflatoxin ở mức thấp.
FDA đã đưa ra mức khuyến cáo về hàm lượng aflatoxin trong thực phẩm và thức ăn chăn nuôi nhằm bảo vệ sức khoẻ người tiêu dùng và sức khoẻ động vật.
Amino acid (Acid amin):
Một loại phân tử chứa nitơ có chứa một nhóm amin, một nhóm axit cacboxylic và một nhánh khác nhau giữa các axit amin khác nhau. Axit amin là các viên gạch hình thành nên protein trong cơ thể. Có 20 axit amin tiêu chuẩn đã biết tạo thành các loại protein khác nhau. Khi được đưa vào cơ thể trong chế độ ăn uống, 20 axit amin tiêu chuẩn được sử dụng để tổng hợp protein và các phân tử sinh học khác hoặc bị phân hủy thành urê và carbon dioxide. Trong số 20 axit amin tiêu chuẩn, 8 loại được gọi là axit amin thiết yếu (essential amino acids) và 12 loại còn lại được gọi là axit amin không thiết yếu (non-essential amino acids). Động vật (kể cả con người) không thể tổng hợp được các axit amin thiết yếu từ các hợp chất khác ở mức đủ cho sự phát triển bình thường của cơ thể, mà phải lấy từ thức ăn ngoài (do đó chúng được gọi là axit amin thiết yếu).
Ash:
Tro (ash) là phần cặn chứa các nguyên tố khoáng vô cơ của mẫu thức ăn chăn nuôi, được xác định trong phòng thí nghiệm bằng cách đốt mẫu ở nhiệt độ cao (loại bỏ chất hữu cơ) và cân phần còn lại (tức là tro).
Balanced Ration:
Khẩu phần cân bằng: Thức ăn hỗn hợp được chế biến để cung cấp cho một loài và loại động vật cụ thể với lượng thích hợp của tất cả các chất dinh dưỡng cần thiết, nhằm duy trì và đạt được mức năng suất nhất định.
Botulism:
Ngộ độc thịt là một bệnh làm tê liệt cơ gây ra bởi độc tố botulinum, một chất độc thần kinh mạnh được sản xuất chủ yếu bởi vi khuẩn Clostridium botulinum và một số chủng C. baratii và C. butyricum. Clostridium botulinum là một loại vi khuẩn kỵ khí (chỉ có thể phát triển trong điều kiện yếm khí), thường phát triển khi độ pH của chất trồng lớn hơn 4,6.
Bệnh ngộ độc thịt có thể do ăn phải chất độc hoặc sự phát triển của C. botulinum trên các mô thực phẩm/thức ăn kỵ khí. Bảy loại độc tố botulinum, được chỉ định từ A đến G, đã được xác định. Các loại A, B, E và F gây bệnh cho người. Loại C là nguyên nhân phổ biến nhất gây ngộ độc thịt ở động vật. Loại D đôi khi được thấy ở gia súc và chó, và loại B có thể xảy ra ở ngựa. Loại A và E thỉnh thoảng được tìm thấy ở chồn và chim. Loại G hiếm khi gây bệnh, mặc dù một vài trường hợp đã được nhìn thấy ở người. Tất cả các loại botulinum toxin đều gây bệnh giống nhau.
Các chất độc đến từ nhiều nguồn khác nhau. Thực vật thối rữa (ví dụ: cỏ, cỏ khô, ngũ cốc, thức ăn ủ chua hư hỏng) và xác động vật có thể gây ngộ độc thịt. Động vật nhai lại có thể vô tình được cho ăn cỏ khô hoặc thức ăn ủ chua bị ô nhiễm bởi xác chim hoặc động vật có vú chứa độc tố. Ngựa thường ăn phải chất độc trong thức ăn thô xanh bị ô nhiễm.
Độc tố botulinum là những protein kích thước lớn có thể dễ dàng bị biến tính. Các chất độc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời sẽ bị bất hoạt trong vòng một đến ba giờ. Botulinum cũng có thể bị bất hoạt bởi natri hypoclorit 0,1%, NaOH 0,1 M, đun nóng đến 80°C trong 30 phút hoặc 100°C trong 10 phút. Clo và các chất khử trùng khác có thể phá hủy các chất độc trong nước.
By-pass Protein:
By-pass Protein là phần protein ăn vào có tốc độ phân hủy chậm trong dạ cỏ. Nó có thể thoát khỏi quá trình tiêu hóa trong dạ cỏ, đến đường tiêu hóa dưới (GI) gần như còn nguyên vẹn và được tiêu hóa trực tiếp trong ruột non giống như ở động vật không nhai lại. By-pass protein còn được gọi là protein hấp thụ không thể phân hủy (UIP), protein không thể phân hủy trong dạ cỏ (RUP) hoặc protein thoát (escape protein).
Carbohydrate:
Carbohydrate là các hợp chất bao gồm các nguyên tố carbon, hydro và oxy, và là nguồn năng lượng chính cho động vật. Động vật nhận được phần lớn năng lượng cần thiết từ carbohydrate trong thức ăn. Carbohydrate là các polyme được tạo thành từ các đơn vị đường cơ bản, chẳng hạn như glucose (có nhiều nhất), fructose, galactose, v.v. Hai loại carbohydrate chính trong thực vật được gọi là phi cấu trúc (non-structural) và cấu trúc (structural). Những chất đóng vai trò lưu và dự trữ năng lượng và cung cấp năng lượng cho quá trình trao đổi chất nhanh (rapid metabolism) (ví dụ: đường, tinh bột và pectin) được gọi là carbohydrate phi cấu trúc. Những phân đoạn cacbohydrat không được sử dụng để dự trữ năng lượng, thay vào đó là cung cấp chất xơ cũng như các đặc điểm giải phẫu tạo độ cứng và thậm chí vận chuyển nước được gọi là cacbohydrat cấu trúc (ví dụ: xenluloza dạng sợi và hemi-xenluloza).
Cellulose:
Cellulose là một carbohydrate cấu trúc chính có trong thành tế bào thực vật. Cellulose là một chuỗi không phân nhánh gồm 7.000 đến 15.000 phân tử glucose được liên kết với nhau bằng liên kết ß-1,4. Cellulose là một phần chính của chất xơ cấu trúc trong thức ăn thô xanh và có thể được sử dụng bởi các vi sinh vật trong dạ cỏ.
Crude Fat:
Crude Fat là chất béo thô, là ước tính về tổng hàm lượng chất béo trong thức ăn được lấy từ các phương pháp cũ được gọi là phương pháp gần đúng. Chất béo thô được ước tính bằng cách sử dụng phương pháp chiết xuất ether. Chất béo thô chứa chất béo thực sự – true fats (triglyceride) cũng như rượu, sáp, tecpen, steroid, sắc tố, este, aldehyde và các chất béo khác.
Crude Fiber (CF):
Chất xơ thô (CF): Phương pháp gần đúng cũ này được sử dụng để phân chia carbohydrate thành các phần tiêu hóa được và không tiêu hóa được. Khi hàm lượng CF cao hơn, năng lượng được tạo bởi thức ăn thấp hơn do tồn tại lượng lớn chất xơ thô, khi đó thức ăn được xem là khó tiêu hóa. Đo lường chất xơ thô là một phần của hệ thống nhằm phân tích tỷ lệ “tiêu hóa được” trong thức ăn chăn nuôi. Phương pháp này sử dụng chiết xuất axit và kiềm tuần tự, được phát triển bởi Henneberg và Sttohmann trong những năm 1860 ở Đức, và thường được gọi là Hệ thống phân tích gần đúng Weende (the Weende System of proximate aanalysis).
Crude Fiber CF đã từng được sử dụng làm phân tích tiêu chuẩn cho các phần xơ hoặc phần carbohydrate khó tiêu hóa trong thức ăn. Tuy nhiên, một số chất có thể được tiêu hóa một phần bởi vi sinh vật trong dạ cỏ. Do đó, CF không phải là một chỉ số tốt về khả năng tiêu hóa ở động vật nhai lại và việc sử dụng thông số này trong thức ăn cho động vật nhai lại đang giảm dần.
Crude Protein (CP):
Protein là các hợp chất hữu cơ được tạo thành từ axit amin. Chúng là thành phần chính của các cơ quan quan trọng, mô, cơ, tóc, da, sữa và các enzym. Protein được yêu cầu hàng ngày để duy trì, cho con bú, tăng trưởng và sinh sản.
Hàm lượng protein thô của mẫu thức ăn biểu thị thông qua tổng lượng nitơ (N) trong chế độ ăn, không chỉ bao gồm protein thực mà còn cả protein không nitơ (non-protein nitrogen). Bởi vì N là một phần không thể thiếu của bất kỳ axit amin nào, protein phi nitơ có khả năng được sử dụng để tổng hợp protein bởi các vi sinh vật dạ cỏ. Trong phòng thí nghiệm, trước tiên, tổng N có trong một mẫu thức ăn được xác định và sau đó tổng lượng protein được tính bằng cách nhân tổng N với một hệ số. Hệ số này là 6,25 đối với thức ăn thô xanh vì protein mô lá và thân thường chứa 16% nitơ, hoặc một phần nitơ đến 6,25 phần protein. Đối với các loại hạt, hệ số này sẽ khác nhau (ví dụ: 5,70 đối với lúa mì và 5,90 đối với các loại ngũ cốc khác).
Protein thô trong thức ăn cho động vật nhai lại có thể được phân loại thêm theo tốc độ phân hủy của chúng trong dạ cỏ, ví dụ như protein thô không hòa tan chất xơ có chất tẩy rửa trung tính (NDFICP – neutral detergent fiber insoluble crude protein) và protein thô không hòa tan chất xơ có chất tẩy rửa axit (ADFICP – acid detergent fiber insoluble crude protein). CP là một chỉ số quan trọng về hàm lượng protein của cây trồng làm thức ăn gia súc và thậm chí ước tính lượng protein phi nitơ cũng rất quan trọng trong việc đánh giá giá trị dinh dưỡng.
Degradable Intake Protein (DIP):
DIP, còn được gọi là Protein có thể phân hủy trong dạ cỏ (RDP), đại diện cho phần protein thô ăn vào (CP) mà vi khuẩn có thể tiêu hóa hoặc phân hủy thành amoniac và axit amin trong dạ cỏ. Phần CP này bao gồm protein phi nitơ (ví dụ: urê và amoniac trong thức ăn ủ chua đã qua xử lý) cộng với các protein thực sự có thể hòa tan và những loại có khả năng phân hủy trung gian trong dạ cỏ. Chúng được sử dụng để tổng hợp protein vi sinh vật trong dạ cỏ.
RDP hoặc DIP được biểu thị bằng tỷ lệ phần trăm của CP, trong đó DIP = NPN + Protein thực hòa tan + Protein thực có khả năng phân hủy trung gian.
Thức ăn xanh (Forages):
Thức ăn thô xanh đề cập đến thực vật hoặc các bộ phận của thực vật (không phải là hạt) cho vật nuôi ăn hoặc chăn thả. Trong thức ăn xanh có thể kể đến: cỏ tươi, thân lá cây tươi xanh, rau xanh, củ quả nhiều nước. Thức ăn xanh nhiều nước, nhiều kali, tiêu hóa dễ, nâng cao sản lượng sữa của bò đẻ nhanh chóng, gia súc thích ăn, có một số chất kích thích sinh trưởng, sinh sản và tiết sữa. Do vậy, thức ăn xanh rất quan trọng cho bò thịt, bò mẹ tiết sữa.
Bài viết được RedLAB lược dịch, chỉnh sửa và bổ sung thông tin từ UGA Extension news: https://extension.uga.edu/publications/
Tài liệu tham khảo
- CAST (Council for Agricultural Science and Technology). 1989. Mycotoxins: Economic and health risks. Task Force Report No. 116. Ames, Iowa.
- CAST (Council for Agricultural Science and Technology). 2003. Mycotoxins: Risks in plant, animal and human systems”. Task Force Report No. 139. Ames, Iowa.
- Henneberg, W. and F. Stohmann. 1860. Beiträge zur Begründung einer rationellen Fütterung der Wiederkäuer, Vol. I. Schwetsehtke u. Sohn, Braunschweig, p. 4.
- Henneberg, W. and F. Stohmann. 1864. Beiträge zur Begründung einer rationellen Fütterung der Wiederkäuer, Vol. II. Schwetsehtke u. Sohn, Braunschweig, p. 324.
- Mertens, D. R. 1987. Predicting intake and digestibility using mathematical models of ruminal function. J. Anim. Sci. 64:1548-1558.
- Moore, J.E. and D. J. Undersander. 2002a. Relative forage quality: A proposal for replacement for Relative Feed Value. 2002 Proceedings National Forage Testing Association.
- Moore, J. E. and D. J. Undersander, 2002b. Relative forage quality: An alternative to relative feed value and quality index. p. 16-31 In: Proc. Florida Ruminant Nutrition Symposium, January 10-11, University of Florida, Gainesville.Moore, J.E., and W.E. Kunkle. 1999. Evaluation of equations for estimating voluntary intake of forages and forage-based diets. J. Animal Sci. (Suppl. 1):204.
- Nakamura, T., T.J. Klopfenstein and R.A. Britton. 1994. Evaluation of acid detergent insoluble nitrogen as an indi-cator of protein quality in nonforage proteins. J. Animal Sci. 72:1043-1048.
- NRC (National Research Council). 2001. Nutrient requirements of dairy cattle. 7th rev. ed. Natl. Acad. Sci., Wash-ington D.C. 381p.
- Oba, M. and M. S. Allen. 1999. Evaluation of the importance of the digestibility of neutral detergent fiber from forage: effects on dry matter intake and milk yield of dairy cows. J. Dairy Sci. 82:589-596.
- Van Soest P.J. 1963a. Use of detergents in the analysis of fibrous feeds. I.Preparation of fiber residues of low nitrogen content. J. Assoc. Off. Anal. Chem. 46:825-829
- Van Soest P.J. 1963b. Use of detergents in the analysis of fibrous feeds. II. A rapid method for the determination of fiber and lignin. J. Assoc. Off. Anal. Chem. 46:829-835.
- Van Soest, P.J., J. B. Robertson, and B. A. Lewis. 1991. Methods for dietary fiber, neutral detergent fiber, and non-starch polysaccharides in relation to animal nutrition. J. Dairy Sci. 74: 3583-3597.
Tìm hiểu thêm chuỗi bài viết về ứng dụng của DDS:
- Các chỉ tiêu cần thiết trong sản xuất viên nén gỗ >>>
- Thị trường tiêu thụ viên nén gỗ 2022 – 2023 >>>
- Xác định giá trị năng lượng (calorie) trong thức ăn chăn nuôi >>>
- Ứng dụng của bomb calorimeters trong hiệu quả sử dụng lò hơi>>>